ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 10، دی 1401 ، شماره پی در پی 80

واکاوی و تحلیل سبک‌شناسی داستان طنز نوجوان معاصر (از منظر محتوایی و فکری) با رویکردی انتقادی

صفحه (157 - 177)
نازیتا برزگر ، شاهرخ حکمت (نویسنده مسئول)، علی سرور یعقوبی
تاریخ دریافت مقاله : آبان 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهمن 1400

چکیده

زمینه و هدف: داستانهای نوشته شده برای گروه سنّی کودک و نوجوان باید علاوه بر جذابیت و گیرایی، حاوی محتوا و مضمون اجتماعی، اخلاقی، پندآموز و تربیتی باشد. ادبیات طنزآمیز بستر مناسبی است تا ضمن توجه به جنبه های سرگرم‌کنندۀ داستان، مخاطب کودک و نوجوان را درجهت رشد و پرورش فکری، یاری نماید.

روش مطالعه: پژوهش پیش‌رو بر پایۀ مطالعات نظری و اسنادی به شیوۀ کتابخانه ای و روش تحلیل محتوا انجام شده است. جامعۀ موردمطالعه در این جستار پنج داستان از نویسندگان معاصر طنزپرداز در حیطۀ ادبیات کودک و نوجوان میباشد. دلایل انتخاب داستانهای مذکور در این جستار، میزان اقبال خوانندگان، تجدید چاپ و موفقیت آنان در جشنواره های گوناگون ادبی بوده است.

یافته ها: برخی نویسندگان طنز در عرصۀ آثار کودک و نوجوان، تنها به جنبه های شوخی و تفننی بودن اثر توجه دارند و برخی دیگر در کنار توجه به جنبه های سرگرم‌کنندگی داستان، کشف هویّت، معنی زندگی و مسائل اجتماعی را مورد توجه قرار داده اند.

نتیجه گیری: از میان نویسندگان موردبررسی، مرزوقی و اکبرپور بیشتر به جنبه های سرگرمی و طنز داستانهای خود توجه کرده اند و شفیعی، ایبُد و هاشمی به میزان بسیار زیاد و قابل توجهی در محتوای داستانهای خود مسائل مرتبط به جنبه های اخلاقی، معضلات اجتماعی و مسائل و دغدغه های فکری کودکان و نوجوانان را مورد توجه قرار داده اند

کلمات کلیدی
سبک فکری , ادبیات کودک و نوجوان , داستان طنز , نویسندگان معاصر , تحلیل انتقادی

• ابوالقاسمی، عباس. (۱۳۹۰). روانشناسی کمالگرایی. چاپ دوازدهم. تهران: آگه، ص127.
• اثنی‌عشری، مژگان. (۱۳۸۳). گردشی با آقای چرخشی. گزارش بیست و دومین نشست مخاطبان کتاب ماه کودک و نوجوان. شمارۀ ۸۹، صص ۷۶-۶۸.
• استیونز، جان. (۱۳۸۷)، ایدئولوژی و گفتمان روایی در ادبیات داستانی کودک؛ دیگرخوانیهای ناگزیر. ترجمۀ مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ص71.
• اکبرپور، احمد. (۱۳۹۵). من نوکر بابا نیستم. چاپ دهم. تهران: افق.
• ایبُد، طاهره. (۱۳۸۴). خانوادۀآقای چرخشی. چاپ دوم، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• بناب ور، آبرخ. (۱۳۸۲). طنز را از کودکان دریغ نکنید. نشریۀ انتخاب، ص863.
• تالکین، جی. آر. آر. (۱۳۸۹). فانتزی و کودکان. ترجمۀ غلامرضا صرّاف. کتاب با کودک و نوجوان. شمارۀ ۱۰۲ تا ۱۰۶، صص ۱۳۷-۱۲۶.
• خسرونژاد، معصومه .(۱۳۸۲). معصومیت و تجربه؛ درآمدی بر فلسفۀ ادبیات کودک. تهران: نشر مرکز، ص19.
• سلطانی، فاطمه. (۱۴۰۰). بررسی کارکردهای تعلیمی فانتزی در داستانهای کودکان و نوجوانان. پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی. (49) 13، صص ۲۸-۱.
• شاملو، سعید. (۱۳۸۸). مکتبها و نظریه ها در روانشناسی شخصیت. چاپ نهم، تهران: رشد، ص 84.
• شعاری نژاد، علی اکبر. (۱۳۶۴). ادبیات کودکان. تهران: اطلاعات، ص90-91.
• شفیعی، شهرام. ( 1383). عشق خامه ای. تهران: سورۀ مهر.
• قزل ایاغ، ثریا. (۱۳۸۵). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. تهران: سمت، ص 152.
• مارتین، راد. (۱۳۹۷)، مقدمه ای بر طنز و روانشناسی آن؛ درآمدی به طنزپژوهی. ترجمۀ محمود فرجامی و همکاران. تهران: تیسا، ص 28.
• محمدی، محمد هادی. (۱۳۷۶). فانتزی در ادبیات کودک. تهران: روزگار، ص 135.
• مرزوقی، محمدرضا. (۱۳۹۵). دی وی دی اسرار الغولان. چاپ دوم. تهران: هوپا.
• مکتبی فرد، لیلا. (۱۳۸۹). سیر تحول و شکلگیری مهارتهای تفکر انتقادی در داستانهای تألیفی ایران برای کودکان و نوجوانان. تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. (1) 1، صص ۱۲۴-۱۰۳.
• هاشمی، سید سعید. (۱۳۹۲). قندآباد. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• یارمحمدی، لطف الله و همکاران. (۱۳۸۹). مقایسۀ تحلیل انتقادی گفتمان داستانهای کوتاه معاصر بزرگسالان و داستانهای کوتاه معاصر نوجوانان. مطالعات ادبیات کودک. (1) 1، صص ۱۶۶-۱۴۳.